Σχεδόν 40 χρόνια χρειάστηκε να περάσουν για να εντοπιστεί στο βυθό της θάλασσας έξω από το Κάβο Ντόρο το κουφάρι του «Χρυσή Αυγή». Του πλοίου που βούλιαξε στις 23 Φεβρουαρίου 1983 και κόστισε την ζωή 28 ανθρώπων, σε ένα ναυάγιο που συγκλόνισε το πανελλήνιο.
Ήταν η εποχή που συχνά τέτοιου τύπου καράβια «υποχρεώνονταν» να αποπλεύσουν κάτω από συνθήκες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν όχι απλά αντίξοες, αλλά αποστολές αυτοκτονίας. Ακόμη και σε περιπτώσεις με ακραία καιρικά φαινόμενα και πολλά μποφόρ, ήταν συνηθισμένη η πρακτική, παρά το απαγορευτικό από τα κατά τόπους λιμεναρχεία, οι καπετάνιοι να υπογράφουν ένα χαρτί και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για να αναχωρήσει το καράβι. Βέβαια αποτελούσε κοινό μυστικό ότι ουσιαστικά εξωθούνταν σε αυτήν την κίνηση κάτω από την ασφυχτική πίεση των πλοιοκτητών και των εταιριών στις οποίες δούλευαν.
Η ιστορία με την «Χρυσή Αυγή», ιδιοκτησίας της εταιρίας «Γραμμή Ηπείρου ΕΠΕ» συμφερόντων Αυγουστή Πολέμη, ανήκει σε αυτές. Είχε αγοραστεί το 1976 και από ποταμόπλοιο μετατράπηκε σε επιβατηγό-οχηματαγωγό πλοίο κλειστού τύπου, εκτελώντας δρομολόγια από τη Ραφήνα στις Κυκλάδες.
Την Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 1983 λίγα λεπτά μετά της 16:00 απέπλευσε από το λιμάνι της Ραφήνας για ακόμη ένα ταξίδι, έχοντας νωρίτερα πραγματοποιήσει την αντίθετη διαδρομή. Ο ήδη κακός καιρός επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο, με τα χιόνια να αποκλείουν οχήματα τα οποία (για καλή τους τύχη, όπως αποδείχτηκε), δεν κατάφεραν ποτέ να φτάσουν μέχρι εκεί για να επιβιβαστούν, ενώ έπνεαν άνεμοι 9 μποφόρ. Κάποιοι άλλοι βλέποντας τις καιρικές συνθήκες αποφάσισαν να μην πάρουν το ρίσκο, ειδικά από την στιγμή που το λιμεναρχείο έβγαλε απαγορευτικό απόπλου. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες πάντως ο πλοίαρχος Αντώνης Γαρδέλης με βαριά καρδιά και υπό καθεστώς πίεσης από τους ιδιοκτήτες, υπογράφει και τελικά το πλοίο αναχωρεί μεταφέροντας 5 φορτηγά και 9 βυτιοφόρα με καύσιμα συνολικού βάρους 298 τόνων. Στο πλοίο επέβαιναν 21 άτομα ως πλήρωμα, 16 οδηγοί φορτηγών και 5 επιβάτες, ανάμεσά τους και η Μ. Λάβδα με τα δύο της παιδιά.
Κάτι παραπάνω από 2 ώρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 18:20 –έξω από το Κάβο Ντόρο- το καράβι πήρε επικίνδυνη κλίση 16 μοιρών εξαιτίας της κακοκαιρίας. Ο καπετάνιος αντιλήφθηκε ότι θα ήταν αδύνατο να συνεχίσει μέχρι την Άνδρο που θα ήταν ο πρώτος σταθμός και αποφάσισε να στρίψει με προορισμό την πιο κοντινή Κάρυστο ενώ παράλληλα εξέπεμψε σήμα κινδύνου. Χρειάστηκε λίγη ώρα για να έρθει η καταστροφή. Σύμφωνα με όσα προέκυψαν από όσα είπαν οι επιζώντες, το πλοίο έφερε φορτίο τριπλάσιου βάρους σε σχέση με τις προδιαγραφές του, ενώ τα οχήματα δεν είχαν δεθεί σωστά, με αποτέλεσμα την μετακίνησή τους. Από τα βυτιοφόρα χύθηκαν καύσιμα και οι σπινθήρες που αναπτύχθηκαν από την τριβή των μετάλλων έφεραν δύο διαδοχικές εκρήξεις, η μία μεγαλύτερη από την άλλη, που ουσιαστικά σφράγισαν την μοίρα του.
«Με το που έγινε η έκρηξη και πέσαμε στην θάλασσα άρχισαν να πέφτουν από τον ουρανό ρόδες αυτοκινήτων και άλλα αντικείμενα. Για λίγο το πλοίο έγινε λαμπάδα και φώτιζε όλο τον Κάβο Ντόρο. Όμως μέσα σε λίγα λεπτά το πλοίο απομακρύνθηκε από κοντά μας, μετά τουμπάρισε και η φωτιά έσβησε. Όσοι βρισκόμασταν στην θάλασσα μείναμε εντελώς στο σκοτάδι και σκεφτήκαμε ότι κάπου εδώ τελειώσαμε» περιγράφει ο β’ μηχανικός, ο Σίμος Βαλμάς, σύμφωνα με την διήγηση του οποίου «η θάλασσα έβγαζε φίδια», όπως λένε οι ναυτικοί για τις μεγάλες κακοκαιρίες.
Πολλοί ήταν εκείνοι που δεν πρόλαβαν να πέσουν στο παγωμένο νερό. Όσοι βρίσκονταν στα αμπάρια μετά την πρώτη έκρηξη φαίνεται να σκοτώθηκαν ακαριαία, ενώ ορισμένοι άλλοι εγκλωβίστηκαν αφού για ώρα το πλοίο γύρισε ανάποδα, πριν τελικά βουλιάξει. Με το θερμόμετρο να δείχνει σχεδόν μηδέν βαθμούς, οι επιζώντες έδιναν μια δεύτερη μάχη για την ζωή τους μέσα στα παγωμένα νερά, ελπίζοντας ότι θα διασώζονταν από κάποιο άλλο πλοίο.
Ο ασύρματος του Λαυρίου έπιασε το SOS και ειδοποίησε για το σήμα κινδύνου με αποτέλεσμα να σπεύσουν στην περιοχή τα επιβατηγά-οχηματαγωγά «Χρυσή Άμμος ΙΙΙ» από τη Ραφήνα και «Καστριανή Κέας» από την Κάρυστο, το ρουμανικό φορτηγό «Μπολντέιν», η φρεγάτα «Λήμνος», το αντιτορπιλικό «Σφενδόνη» του Πολεμικού Ναυτικού, διάφορα άλλα μικρότερα σκάφη και το ρωσικό ωκεανογραφικό πλοίο Γιάκοβ Γκάκελ που έπλεε εκεί κοντά και η παρουσία του αποδείχτηκε καθοριστική και σωτήρια.
Οι Ρώσοι διέσωσαν 12 άτομα από τα συνολικά 14 που γλίτωσαν, ενώ ανάμεσα στους επιστήμονες που επέβαιναν υπήρχαν και γιατροί οι οποίοι έδωσαν τις πρώτες βοήθειες, ακόμη και τα ίδια τους τα ρούχα στους επιζώντες. «Μας έκαναν ενέσεις και μασάζ και εκτός από τα βασικά μας παραχώρησαν τα ρούχα τους… Συγκλονιστική ήταν η στιγμή που φεύγαμε και όλο το πλήρωμα είχε παραταχτεί σε στάση προσοχής, μας αγκάλιαζε και μας χαιρετούσε. Δε θα το ξεχάσω όσο ζω», διηγήθηκε 30 χρόνια μετά το ναυάγιο, ο επιζών Γιάννης Μπαρμπούνης ο οποίος έχασε εκείνο το απόγευμα τον αδελφό του. Δυστυχώς για ένα άτομο αυτή η φροντίδα δεν στάθηκε αρκετή αφού εξέπνευσε λίγη ώρα αργότερα κι έτσι ανέβηκε στους 28 ο τελικός απολογισμός της τραγωδίας…
Ο επίλογος γράφτηκε περίπου 40 χρόνια μετά το ναυάγιο, όταν η ερευνητική ομάδα του Κώστα Θωκταρίδη κατάφερε μετά από μεγάλη προσπάθεια και συντονισμένες ενέργειες να εντοπίσει το βυθισμένο κουφάρι του πλοίου σε βάθος 110 μέτρων.
