«Τώρα την θυμηθήκατε όλοι, έ;», αποκρίθηκε με περιπαικτικό ύφος ο καθηγητής, όταν τον κάλεσα χθες αργά το βράδυ να κανονίσουμε τη συνέντευξη με αφορμή της Παγκόσμια Ημέρα Χ.Α.Π., σπάζοντας εξ’ αρχής το όποιο πρωτόκολλο και μετατρέποντας την επικοινωνία αυτή σε μια φυσιολογική κουβέντα μεταξύ ανθρώπων που θέλουν όσα ειπωθούν να γίνουν κατανοητά απ’ τον πολύ κόσμο…
Συνέντευξη στον ΧΡΗΣΤΟ ΤΣΟΥΜΑΡΗ
Παγκόσμια Ημέρα Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας λοιπόν η 18η Νοεμβρίου και μάλιστα με κύμα συγγενούς πανδημίας σε εξέλιξη, γεγονός που κάνει να μοιάζει μ’ ευλογία η πρόσβαση σ’ έναν εξαίρετο επιστήμονα και άνθρωπο που λειτουργεί από χρόνια στον τόπο μας, όπως ο κ.Κων/νος Γουργουλιάνης, διευθυντής μεταξύ άλλων της Πνευμονολογικής Κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας.
Κι η εκκίνηση της συζήτησης προφανής για μένα, στο πρωϊνό πια τηλεφώνημα…
– Γιατί το είπατε αυτό χθες βράδυ κ.καθηγητά;
Γιατί λόγω covid έχει σταματήσει ο κόσμος ν’ ασχολείται όσο πρέπει με την ΧΑΠ, που είναι η 3η πια αιτία θανάτου στη χώρα μας και παγκοσμίως. Δεν συζητιέται όσο πρέπει και θέλω με την ευκαιρία να σας επαινέσω γιατί είστε οι μόνοι που με ενοχλήσατε γι’ αυτό το τόσο σοβαρό ζήτημα. Να σας πω λοιπόν με την ευκαιρία ότι κάθε χρόνο τέτοια μέρα εκδίδονται οδηγίες για την αντιμετώπιση αυτής της μάστιγας, που μοιραία αυτή τη φορά συνδέονται με την πανδημία. Για παράδειγμα, συστήνεται στους ασθενείς με ΧΑΠ να αποφεύγουν τις σπιρομετρήσεις και την εξέταση στα ιατρεία αυτή την εποχή, αν δεν υπάρχει πολύ σοβαρός λόγος, γιατί όσες προφυλάξεις κι αν ληφθούν, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού απ’ τα όργανα. Ταυτόχρονα βέβαια θα πρέπει να απομονώνονται όσο γίνεται, να μην ξεχνούν όμως να ‘ναι σχολαστικοί με τις θεραπείες τους και να προτιμούν την τηλε-εξέταση όπου είναι εφικτό, μένοντας σε κάθε περίπτωση σε διαρκή επαφή με τον πνευμονολόγο τους.
– Να αντιληφθούν δηλαδή οι ΧΑΠίτες ότι βρίσκονται στην πρώτη-πρώτη γραμμή του κινδύνου;
Σαφώς και βρίσκονται στην πρώτη-πρώτη γραμμή, μαζί με όσους έχουν καρδιακή ανεπάρκεια, παχυσαρκία, διαβήτη και μάλιστα, πολλοί εξ’ αυτών, ανάλογα με το στάδιο στο οποίο βρίσκονται κι ακριβώς επειδή δεν κινούνται και δεν λειτουργούν φυσιολογικά, ταλαιπωρούνται ταυτόχρονα απ’ όλες τις προαναφερόμενες παθήσεις. Όταν μιλάμε λοιπόν για ευπαθείς ομάδες ξεκινάμε από εκεί…
– Κι όλα οφείλονται στο κάπνισμα και στον τρόπο με τον οποίο το τσιγάρο μπήκε στις ζωές μας τις τελευταίες δεκαετίες; Φαντάζομαι ότι πριν 30, 40 ή 50 χρόνια δεν ήταν έτσι τα πράγματα…
Το κάπνισμα ευθύνεται σε ποσοστό 90%, σε συνδυασμό σε κάποιες περιπτώσεις με εισπνεόμενες ουσίες που λαμβάνει κάποιος στον επαγγελματικό του χώρο και μόνο 10% μένει να οφείλεται σε αιτίες ανεξάρτητες απ’ το κάπνισμα. Έτσι από 12η αιτία θανάτου, η ΧΑΠ έγινε σταδιακά 5η και σήμερα πια βρίσκεται όπως σας είπα στην 3η θέση. Δεν είναι τυχαίο ότι προ covid στις μονάδες των κλινικών μας φιλοξενούσαμε κατά κανόνα ασθενείς με ΧΑΠ, καθώς είναι επιρρεπείς στις λοιμώξεις. Για να καταλάβετε, οι εικόνες που βλέπετε σήμερα με διασωληνωμένο κόσμο λόγω πανδημίας, προ covid αφορούσαν κατά κανόνα ασθενείς με ΧΑΠ. Η συχνή προσβολή του αναπνευστικού, οδηγεί σταδιακά σε επιδείνωση της κατάστασής τους, με συνέπεια να καταλήγουν διασωληνωμένοι.
– Να υποθέσω πως αναφέρεστε λογικά και σε προχωρημένες ηλικίες;
Τα βαριά στάδια αφορούν τις προχωρημένες ηλικίες. Υπάρχουν όμως πολλά στάδια που παρουσιάζονται από νεότερες ηλικίες. Λέμε ας πούμε για τον τσιγαρόβηχα, που κατά κανόνα αποτελεί και το μήνυμα για το πρώτο στάδιο. Έπειτα και με τρόπο που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτός στην καθημερινότητα, προκαλείται αλλαγή ολόκληρου του τρόπου ζωής. Για παράδειγμα, κάποιος επέλεγε στα 40 του να ανεβαίνει στον δεύτερο όροφο από τις σκάλες, αλλά χωρίς να το αντιληφθεί φθάνει στα 50 του να επιλέγει το ασανσέρ. Γι’ αυτό λέμε στον κόσμο να τεστάρει τον εαυτό του. Περπατάει ας πούμε κάποιος μ’ έναν συνομήλικό του, ενδεχομένως μη καπνιστή. Τον προλαβαίνει στο περπάτημα; Έχουμε τσεκάρει εργαζόμενους καπνιστές και μη, στις ίδιες ηλικίες και στους ίδιους εργασιακούς χώρους, για να φτάσουμε σε ασφαλή συμπεράσματα. Καλό είναι λοιπόν όποιος διαπιστώνει τέτοιες διαφοροποιήσεις στην καθημερινότητά του να τις ελέγχει όσο υπάρχει χρόνος, γιατί δυστυχώς αργότερα τα προβλήματα θα ‘ναι εμφανή, περισσότερα και πολύ πιο σοβαρά.
– Πρώτο μέτρο λοιπόν είναι αυτονόητα η διακοπή του καπνίσματος;
Ναι, διακοπή καπνίσματος σε συνδυασμό με τακτική ιατρική παρακολούθηση. Γιατί έτσι, με τις τακτικές σπιρομετρήσεις, θα ‘μαστε σε θέση να γνωρίζουμε την δυνατότητα πρόσληψης οξυγόνου του οργανισμού στα 50, στα 60 και πάει λέγοντας, ώστε να παίρνουμε αναλόγως και τα κατάλληλα μέτρα. Σε συνδυασμό με αντίστοιχες ακτινογραφίες των πνευμόνων, για να μην ξεχνάμε ότι οι καπνιστές παρουσιάζουν συχνά και καρκίνο, μπορούμε να μιλήσουμε για μια ασφαλή παρακολούθηση της κατάστασης του καθενός. Δεν είναι τυχαίο ότι όσοι έχουν γνώση της κατάστασής τους, όσοι δηλαδή ξέρουν πως έχουν ΧΑΠ ακόμη και στο πιο ήπιο στάδιο, ξέρουν προφανώς να προφυλάσσονται επαρκώς κι απ’ τον κορονοϊό. Γι’ αυτό απ’ όταν ξεκίνησε η πανδημία κι ενώ πριν οι κλινικές μας κατακλύζονταν από ασθενείς με ΧΑΠ, δεν έχουμε συχνά για νοσηλεία τέτοιες περιπτώσεις. Κάποιος που έχει όμως και δεν το γνωρίζει, είναι εκτεθειμένος.
– Τι είναι λοιπόν αυτό που προκαλεί ο καπνός στους πνεύμονες, δημιουργώντας προϋποθέσεις Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας;
Μιλάμε για χρόνιο ερεθισμό των πνευμόνων απ’ το κάπνισμα, δηλαδή για τοξικό ερεθισμό. Κάθε εισπνοή συμβάλλει στην σταδιακή καταστροφή του προστατευτικού στρώματος των πνευμόνων κι όταν συμβεί αυτό, αρχίζουν να προσβάλλονται τα κύτταρά τους. Φανταστείτε ένα γήπεδο με άρτιο χλοοτάπητα στο ξεκίνημα της σεζόν και την εικόνα του μετά από χρήση ενός ολόκληρου χρόνου. Αποψιλώνεται και αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί ολική ανακατασκευή, μόνο που για τον ανθρώπινο οργανισμό ο χρόνος είναι συγκεκριμένος κι η ανακατασκευή δεν είναι εφικτή από ένα σημείο και μετά. Όταν οι τοξικές ουσίες αρχίζουν να λιμνάζουν στους πνεύμονες προκαλώντας όλο και συχνότερα λοιμώξεις, τα περιθώρια δράσης είναι συγκεκριμένα.
– Γι’ αυτό γίνεται λόγος και για συγκεκριμένα στάδια της ΧΑΠ;
Ο βαθμός απόφραξης των πνευμόνων είναι αυτός που ορίζει και το στάδιο της ΧΑΠ. Αν πάτε στο γιατρό και μετρηθείτε κάτω από 30%, σημαίνει πως τα πράγματα είναι στο πλέον προχωρημένος στάδιο. Μεταξύ 30-50 η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή, 50-70 μιλάμε για πιο ήπια προσβολή και όσο πλησιάζουμε στο 100, σημαίνει πως προλαβαίνουμε να κάνουμε πράγματα για να περιορίσουμε την εξέλιξη. Εισπνεόμενα, νεφελοποιητές, οξυγονοθεραπείες είναι σκέλη της αντιμετώπισης, μαζί με την καθημερινότητα και την σωματική δραστηριότητα του καθενός, που είναι πολύτιμη. Για να κλείσουμε με κάτι αυτονόητο… Το οξυγόνο μας δίνει ζωή κι αφού το ξέρουμε είναι κρίμα να περιορίζουμε εμείς οι ίδιοι τον οργανισμό μας απ’ την ορθή πρόσληψή του.
Πριν ευχαριστήσουμε τον κ.Γουργουλιάνη γι’ αυτή τη συνέντευξη και δεδομένης της συγκυρίας, που ήθελε να επισκέπτεται σήμερα το ΠΓΝΛ ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, τον ρωτήσαμε για το πρώτο πράγμα που πρόκειται να εισηγηθεί στον πρώην πρωθυπουργό και νυν επικεφαλής της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, λαμβάνοντας με έκπληξη μια απάντηση μη υγειονομικού χαρακτήρα, αλλά πολύ ουσιαστική.
Συγκεκριμένα μας είπε χωρίς δεύτερη σκέψη: “Να σταματήσουν όλοι οι πολιτικοί, ανεξαρτήτως απόχρωσης, τις κοκορομαχίες. Η Λάρισα αυτή τη στιγμή παρουσιάζει υγειονομικά εικόνα Θεσσαλονίκης. Έτσι ακριβώς. Είναι λοιπόν ώρα για συναίνεση. Δεν είναι για να λέμε πως όλα έγιναν σωστά ή όλα έγιναν λάθος. Είναι ώρα για ανασυγκρότηση δυνάμεων, εθελοντισμό και προσφορά. Χρησιμοποιούν πολεμικούς χαρακτηρισμούς για να περιγράψουν καταστάσεις, αλλά δεν αντιλαμβάνονται τι σημαίνει αυτό στην πραγματικότητα. Βλέπω καθημερινά γιατρούς πέρα απ’ τα όριά τους, με άγχος και φορτίο ασήκωτο και κόσμο που αναγκάζεται να πάει για νοσηλεία σε άλλες πόλεις, γεγονός που προκαλεί μεγάλη πίεση και ψυχολογική επιβάρυνση στους ίδιους και τις οικογένειές τους. Το 2015 έγινε η μεγάλη έξοδος γιατρών στο εξωτερικό, χωρίς κανείς απ’ όλους αυτούς να γυρίσει. Κανείς ως τώρα δεν δημιούργησε κίνητρα επαναπατρισμού τους. Κανείς δεν έβαλε σε προτεραιότητα αυτό το θέμα, που πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του ενδιαφέροντος. Πρόκειται για απίστευτη σπατάλη υγειονομικού κεφαλαίου για την χώρα”.
Αν μη τι άλλο κ.καθηγητά, θα ‘χουμε σύντομα να πούμε πολλά και ραδιοφωνικά…